In februari van 2011 lanceerden we ons allereerste trendrapport “We The Web“, een rapport over de toekomst van het web, over hoe data het mogelijk maken om de toekomst te voorspellen en ons gedrag te veranderen en te sturen. Er is een nieuw trendrapport in de maak, over de actuele keerzijden van social media. Vlak voor de start van het nieuwe jaar geven wij je hier alvast een eerste overzicht.
De zwarte kanten van social media
De positieve effecten van sociale media kregen en krijgen nog altijd ruim de aandacht. Met name van marketeers en aanhangers van het zogeheten Cognitieve Surplus, dat het internet in de mensheid losmaakt. Want wat kunnen we daar niet allemaal voor moois mee doen? Klopt als een bus, maar vergeet vooral de karikaturale en de zwarte kanten niet, die er hand in hand mee gaan en vaak de overhand hebben. Voor je het weet, doen die effecten onze Attention Economy, onze Experience Economy en onze Knowledge Economy de das om: financieel en cultureel.
Karikatuur en ontwrichting hebben in de media altijd de overhand gehad. Recent: de Gremlins en Goebbels, Bambi en Breivik. Media zijn de megafoon van ons intellect en beide worden meestal vooral instinctief ingezet. Daarom staat sinds jaar en dag vooral ook datgene hoog in de hitlijst, waar we en plein public liever niet over praten. Omdat het niet netjes is of omdat we er liever onze kop voor in het zand steken. Karikaturale en zwarte kanten – het is nog heel geciviliseerd uitgedrukt. Maar die domineren nu vooral onze sociale media: niet alleen thematisch maar vooral ook als effect.
Pathetisch tijdverdrijf
Afgezien van schunnigheden en alles wat we het liefst ontkennen, zijn we met sociale media echt te ver doorgeschoten. Wat de meeste Facebook- en Twitteradepten dagelijks de wereld in slingeren, is tijdverdrijf voor economisch zonnige tijden, wanneer het geluk ons toelacht en het succes ons komt aanwaaien. Nu de handen echt uit de mouwen moeten om werk te behouden en inkomen bij elkaar te schrapen, zien we in, dat we eigenlijk helemaal geen tijd hebben om dagelijks urenlang alles met elkaar te delen. Daar komen we echter maar moeilijk vanaf, want de smartphone vol met apps brandt in onze broekzak of handtas. De laatste tijd duiken deze verslavende gadgets steeds vaker op in relatie tot oproer, misdaad, rellen en terreur. Geen wonder misschien in tijden van crisis, en waarschijnlijk zelfs niet eens zo veel nieuws onder de zon.
Tien gitzwarte gevolgen
Maar de verslaving aan social media op mobiele devices, en alle hypes, hopes, hints, hazards etcetera die we dagelijks delen, lijken zo erg de spuigaten uit te lopen, dat er op zijn minst sprake is van een onverantwoord tijdsbeslag. Daardoor wordt een juiste en heldere focus op wat er echt toe doet onmogelijk en krijgt het instinct helemaal de overhand. De volgende tien gitzwarte gevolgen van sociale media doen overal de ronde. We worden dom, asociaal, verblind en zelfs ziek. Ons geheugen takelt af en we vallen ten prooi aan manipulatie, monitoring, terreur en sensatiezucht. Privacy bestaat niet meer. Stuk voor stuk zijn dit beperkingen en afwijkingen: van tunnelvisie en gebrek aan eigenheid tot aan ziekte toe.
Niks nieuws onder de zon? Wat dacht je van een intensivering, intimisering en verslaving, die zijn weerga in de historie niet kent! De socialemediagekte komt wel heel slecht uit in deze crisistijd. We hebben echt wel wat anders te doen dan mobiel sociaal te zitten zijn via allerlei crap-apps. Om echt profijt te hebben van sociale media moeten we er om te beginnen behoedzaam en gefocust mee omgaan. Minder instinctief en impulsief. Daar begint nu steeds meer aandacht voor te komen. Berichten over de Back Side, de Dark Side, de Flip Side, de Nasty Side, de Other Side en de Ugly Side of Social Media volgen elkaar in rap tempo op.
Twee soorten social media deficits
Al sinds ons VINT-boek ‘Me the Media’ kijken we structureel naar dit thema. Om te beginnen stellen we vast, dat sociale media uit hun aard veel donkere kanten hebben. ‘Sociaal’ en ‘media’ tegelijk – hoe kan het eigenlijk ook anders? Sociale interactie bovenop communicatie, zoals de Engelse Wikipedia het treffend zegt. Dat is natuurlijk vragen om moeilijkheden.
In Dark Side of Social Media onderscheiden we twee complementaire hoofdterreinen: het mensdomein en het businessdomein. Daar liggen de zwaartepunten van onze zorg: in cultuur en economie. De gepercipieerde en gemeten negatieve impact van sociale media op organisaties en op individuen hebben we in het trendrapport ondergebracht in een Social Media Deficits hitlijst, een lijst met de tekortkomingen van sociale media. In het verlengde van het mens- en het businessdomein gaat het om de volgende twee soorten gebreken:
1. Cultureel, sociaalpsychologisch en cognitief: vormen van Attention Deficit (Disorder), zie ook de tien beperkingen en afwijkingen hierboven.
2. (Bedrijfs)economisch: vormen van Financial Deficit.
Beide hangen natuurlijk nauw samen. In plaats van de gebruikelijke term Attention Economy zien we tegenwoordig steeds vaker het begrip Attention Deficit Economy opduiken. Communicatie en cultuur zijn daar niet los van te zien. Instinctieve socialemediaverslaving zorgt in dit verband voor een gemakzuchtige Attention Economy, een oppervlakkige Experience Economy en voor het failliet van de Knowledge Economy. Het lijkt een open deur, maar dit besef begint pas nu daadwerkelijk te dagen. Daarvan getuigt onder meer de bijdrage van Forrester-chef George Colony op LeWeb 2011, begin december. Een Social Business – met dank aan IBM – en Culture zeggen wij er onmiddellijk bij, is social tot in de haarvaten, maar dan wel gefocust. Zowel in onze business als onze cultuur moeten we goed beseffen waar we mee bezig zijn.
Wanted: jouw kijk op en ervaring met Social Media Deficits
Het rapport Dark Side of Social Media verschijnt begin 2012 hier op Frankwatching. Daarin geven wij een overzicht van de effecten van Social Media Deficits op het mensdomein en het businessdomein, maar tevens ook een way-out, een manier om aan de deficits te ontsnappen. In de tussentijd zijn we zeer geïnteresseerd in jouw meningen en ervaringen. Mocht je ook zwarte kanten herkennen aan het gebruik van social media, laat het ons dan weten in de reacties hieronder!
